Bir çocuğu besleyen, genel kişiliğinin gelişimini destekleyen ve çocuğun hayatta kalmasını sağlayan amaçlı faaliyetler olarak tanımlanan “ebeveynlik” kavramı; çocuğun gelişiminin çeşitli yönleriyle ilişkilidir.

Bir çocuğu besleyen, genel kişiliğinin gelişimini destekleyen ve çocuğun hayatta kalmasını sağlayan amaçlı faaliyetler olarak tanımlanan “ebeveynlik” kavramı; çocuğun gelişiminin çeşitli yönleriyle ilişkilidir. Ayrıca farklı ortamlarda ve durumlarda ebeveyn otoritesinin çocuğa iletildiği sayısız tutum ve davranış kalıpları olarak karşımıza çıkan ebeveynlik tarzı, çocuğa gelecekteki yaşantısına yönelik nasıl hareket edebileceğini öğrenme ve modelleme imkânı sağlamaktadır. Bundan dolayı da ebeveynlik ve ebeveynlik tarzını, bir bireyin yetiştirilmesinin ve sonraki işleyişinin çok önemli belirleyicileri olarak belirtebiliriz.
Asırlık bir soru;

“Çocuk yetiştirmenin en iyi yolu nedir?”
Asırlardır bu sorunun cevabı hararetle tartışılmaktadır (-ve muhtemelen birçok ebeveyn kendi yolunun en iyisi olduğunu düşünmektedir). Ancak hayatımıza anlam katan çocuklarımızın (anne karnı da dahil olmak üzere)evimizde yerini almasından itibaren onları bilinen veya bilinmeyen ve gerçek veya algılanan önlerine çıkabilecek herhangi bir zarardan korumak istediğimiz birincil amacımızdır.
Çocuğumuzu güvende ve mutlu tutma gereksiniminden kaynaklı olarak biz ebeveynler çocuklarımızı yetiştirirken çocuklarımızın gelişimleri üzerinde yaşam boyu etkisi olan bir dizi stratejiler benimseriz. Ebeveynlik yatırımı olarak da adlandırılan bu süreçte sergilemiş olduğumuz ebeveynlik tarzının çocuk yetiştirmede en iyi yollardan biri olarak görebiliriz.
Son Zamanlarda Çocuk Yetiştirmede Karşımıza Çıkan ve Geniş Çapta Tartışılan “Helikopter Ebeveynlik” Tarzı...
Aslında yeni bir kavram olmayan helikopter ebeveynlik bir metafor olarak Dr. H. Ginott (1969) tarafından kaleme alınan “Ebeveyn ve Genç Arasında” başlıklı kitapta kullanılmıştır.Helikopter ebeveynlik; ebeveynlerin çocukları ile aşırı düzeyde ilgilenmesi, çocuğu için planlar yapıp çocuk odaklı yaşaması, çocuklarını sürekli kontrol etmesi, çocuklarının tüm eylemlerinde aşırı katılım göstermesi, çocuklar yerine karar vererek programlar yapması, yönetmesi ve müdahale etmesinin yanı sıra mükemmeliyetçi bir tutuma sahip olmasını ifade eden bir kavramdır.
Her ebeveyn, çocuklarının mutlu olmasını ve kendileri için iyi olmasını ister. Öyleyse fırsat verildiğinde, kim çocuğunun hayatını kolaylaştırma şansına balıklama atlamaz ki?Bu içgüdüsel bir davranıştır, ancak bazı ebeveynler “destekleyici olmayı” başka bir düzeye taşır ve çocuklarının üzerinde bir helikopter gibi süzülür. Bu kavramın gündeme gelmesi de doğrudan ebeveynlerin çocukların yaşamlarına aşırı derecede dahil olmasından kaynaklıdır.
Helikopter ebeveynlik neye benziyor?
İster ödevini yapan bir gencin omzunun üzerinde durmak, ister küçük bir çocuğun bisiklete bindiği her seferinde onu gölgelemek olsun birçok şekilde karşımıza çıkabilir. Her ne kadar helikopter ebeveynlik ön ergenlik, ergenlik ve sınavlara hazırlanma sürecinde olan çocuklarımızı etkilediğini düşünsek de erken yaşlarda başlayarak yetişkinliğe kadar devam etmektedir. İşte hayatın farklı aşamalarında helikopter ebeveynliğin görünümü... Yürümeye başlayan çocuklukta;her küçük düşüşü önlemeye çalışmak veya yaşa uygun risklerden kaçınmak, çocuğun tek başına oynamasına asla izin vermemek, okul öncesi öğretmeninden sürekli ilerleme raporları istemek, gelişimsel olarak uygun bağımsızlığı teşvik etmemek...İlkokula başlayan çocuk için; çocuğun belirli ve en iyi bir öğretmeni olduğundan emin olmak için okul yöneticileriyle konuşmak, onlar için arkadaşlarını seçmek, onları sürekli ve farklı faaliyetlere kaydettirmek, ev ödevi ve okul projelerini tamamlamak, sorunları kendi başına çözmesine izin vermeyi reddetmek...Gençlik yılları ve ötesinde iseyaşa uygun seçimler yapmasına izin vermemek, başarısızlıktan veya hayal kırıklığından kaçınmak için akademik çalışmalara ve ders dışı etkinliklere aşırı derecede dahil olmak, arkadaşları, okul/iş arkadaşları veya işverenleriyle anlaşmazlıklara müdahil olmak...
Helikopter ebeveynliğin nedenleri nelerdir?
Helikopter ebeveynliğinin çeşitli nedenleri vardır ve bazen bu tarzın kökeninde derinlere yerleşmiş sorunlar vardır. Bunu bilmek, birinin (veya kendimizin) neden çocuklarının hayatına aşırı derecede dahil olmak için güçlü bir dürtüye sahip olduğunu anlamanıza yardımcı olabilir. Olası nedenler şunlardır:
Gelecekle ilgili inançlar/korkular; Bazı ebeveynlerin çocuklarının bugün yaptıklarının (çocuğun akademik olarak derslerden düşük not alması, herhangi bir sportif/kültürel/sosyal aktiviteye dahil olamaması veya ebeveynlerin beklentileri doğrultusunda bir okula/üniversiteye gidememesi) gelecekleri üzerinde büyük bir etkisi olduğuna kuvvetle inanması sonucu helikopter ebeveynlik ile yaşanabilecek olumsuzluklarla müdahale etmek veya olumsuzlukları önlemek istemesi.
Kaygı;Bazı ebeveynler çocuklarının incindiğini veya hayal kırıklığına uğradığını gördüklerinde endişelenir ve duygusal olarak dağılırlar. Bu yüzden bunun olmasını önlemek için ellerinden gelen her şeyi yaparlar.Ancak, incinmenin ve hayal kırıklığının hayatın bir parçası olduğunu; bir çocuğun büyümesine ve daha dirençli olmasına yardımcı olduğunu fark etmeyebilirler (Yetişkinler olarak, zor bir durumun bizi daha güçlü hale getirdiğini ne sıklıkta kabul ettiğimizi düşünmekte fayda var!).
Bir amaç/motivasyon duygusu;Helikopter ebeveynlik, bir ebeveynin kimliği, çocuklarının başarılarına sarıldığında da ortaya çıkabilir. Çocuklarının başarısı, kendilerini daha iyi bir ebeveyn gibi hissetmelerini sağlar.
Aşırıanlam yükleme (iki zıt uçta yaşama);Belki de helikopter ebeveynlik tarzına sahip ebeveynler, kendi ebeveynleri tarafından sevildiğini veya korunduğunu hissetmedi. Bundan dolayı çocuklarını da aynı duygulardan mahrum bırakır veya (tam tersi olarak) bu duygularda aşırıya kaçarak çocuklarına normalden daha fazla ilgi gösterir.
Akran baskısı;Akran baskısı sadece bir çocukluk sorunu değildir, aynı zamanda yetişkinleri de etkiler. Bu nedenle, etrafı helikopter ebeveynlerle kuşatılan ebeveynler, bu ebeveynlik tarzını taklit etmek için baskı hissedebilirler; çünkü bunu yapmazlarsa diğerlerinin onlar kadar iyi bir ebeveyn olmadığını düşünmelerinden korkarlar.
Helikopter ebeveynliğin faydaları nelerdir?
Aslında bu soruya verilecek yanıt çeşitli tartışmaları beraberinde getirmektedir. Burada bu fayda ebeveyne yönelik mi yoksa çocuğa yönelik mi? gibi farklı soru kalıpları ile ötelere taşınacaktır. Ancak bazı araştırmalarda her ne kadar helikopter ebeveynlik ile çocukların hayatlarına yoğun bir şekilde dahil olma söz konusu olsa da ebeveynlerin kendi hayatlarında daha fazla mutluluk ve anlam yaşadıklarını öne sürülmektedir.Kendi mutluluğunu sağlama alan helikopter ebeveynler bilmelidir ki çocukları için gösterdikleri bu olağanüstü çaba ileride, okulda ve ötesinde çocuklarının daha zor zaman geçirmesine neden olabilecektir.Sonuç olarak çocuğun hayatına yönelik herhangi bir yarar durumu söz konusu değildir.
Helikopter ebeveynliğin sonuçları nelerdir?
Bazı ebeveynler helikopter ebeveynliği iyi bir şey olarak görse de geri tepebilir ve çocuğun düşük özgüven veya düşük benlik saygısı geliştirmesine neden olabilir.Bunun nedeni, bir çocuk büyüdükçe ve hiçbir şeyi kendi başına çözmek zorunda kalmadığı için kendi yeteneklerinden şüphe duyacaktır. Ebeveynlerinin kendi kararlarını verme konusunda onlara güvenmediğini hissedebilir ve hatta kendi hayatlarını yönetebilecek donanıma sahip olup olmadıklarını sorgulamaya başlayabilirler.
Düşük özgüven ve düşük benlik saygısı duyguları o kadar kötü olabilir ki, anksiyete/kaygı ve depresyon gibi başka sorunlara yol açabilir. Ve bu duygular, sadece çocuk büyüdü diye ortadan kaybolmayacaktır.Ayrıca, bir çocuğun, genellikle her zaman istediklerini elde etmenin bir sonucu olarak, belirli ayrıcalıkları hak ettiklerine inandıkları hak sorunları geliştirme riski de vardır. Dünyanın onlar için geriye doğru eğileceğine inanarak büyürler ve bu da daha sonra kaba bir uyanışla sonuçlanabilir.
Bazı çocuklar, anne babalarının hayatları üzerinde çok fazla kontrol sahibi olmaya çalıştıklarını hissettiklerinde tepki verir veya düşmanca davranırlar. Diğerleri zayıf başa çıkma becerileriyle büyür. İlkokul, lise veya üniversite yıllarında başarısızlık veya hayal kırıklığı ile nasıl başa çıkacaklarını öğrenmedikleri için çatışma çözme becerilerinden de yoksun olabilirler.
Helikopter ebeveynlikten nasıl kaçınılır?
Çocuğunuza, tüm sorunlarını onlar için çözmeden her zaman orada olduğunuzu gösterebilirsiniz. Belki bu zor bir durum olabilir, ancak bu sizi daha az sevgi dolu veya ilgili bir ebeveyn yapmayacağından emin olabilirsiniz.Çocuğunuzun bağımsız hareket etmesini nasıl teşvik edebileceği ve özgürleşmelerine nasıl katkı sağlayabileceğinize yönelik birkaç ipucu...
Şimdiye odaklanmak yerine, helikopter ebeveynliğin olası uzun vadeli etkilerini düşünün. Kendinize sorun, çocuğumun bir şeyleri düzeltmek için her zaman bana güvenmesini mi yoksa yaşam becerilerini geliştirmelerini mi istiyorum?Çocuklarınız kendileri için bir şeyler yapacak yaştaysa, bırakın ve müdahale etme dürtüsüne karşı savaşın. Bu, ayakkabılarını bağlamak, odalarını temizlemek veya kıyafetlerini seçmek gibi küçük şeyleri de içerebilir.
Çocukların yaşlarına uygun kararlar vermelerine izin verin. İlkokul çocuğunun tercih ettiği ders dışı aktivitelerini veya hobilerini seçmesine izin verin ve daha büyük çocukların hangi dersleri alacaklarını veya hangi okulu seçmesine izin verin.Çocuğunuz bir arkadaşıyla, iş arkadaşıyla veya patronuyla bir anlaşmazlığa düştükten sonra, araya girmeyin ya da düzeltmeye çalışmayın. Çatışmayı kendi başlarına çözme becerilerini öğretin.
Çocuğunuzun başarısız olmasına izin verin. Bunun zor olduğunu biliyoruz. Ancak yaşamış olduğu hayal kırıklığıyla nasıl başa çıkacaklarını deneyimleyerek öğrenmeleri gerekmektedir.Onlara yemek pişirme, temizlik, çamaşır yıkama gibi basit ev işleri ile günlük yaşam becerilerini; yüz yüze etkileşim ve nasıl konuşulması gerekliliği ile sosyal yaşam becerilerini öğretin.
Sonuç olarak herhangi bir ebeveynlik tarzını, çocuğunuzu şimdi ve gelecekte nasıl etkileyebileceğini düşünmek önemlidir.Tabii ki, her ebeveyn bir noktada çocuklarının hayatını kolaylaştırmak için biraz fazladan şey yapacaktır. Asıl sorun, helikopter ebeveynliğin düzenli bir şey haline gelmesi ve sağlıklı gelişimi engellemesidir.
“Helikopter ebeveynlik” tarzına sahip olduğunuzu düşünüyorsanız (çocuğunuz için en iyisini istediğinizden kesinlikle şüpheniz olmasın ancak) tekrar düşünmek için bir adım geri atın. Ve böylelikle geri adım atmanınhem sizin hem de çocukların omuzlarındaki yükü hafiflettiğini göreceksiniz.