Yağmurdan Sonra Gelen Mest Edici Toprak Kokusu: Gerçekten Ne Kokuyor?
Yağmur sonrası toprak kokusunu hemen hemen herkes sever. Bu koku, dünyanın dört bir yanındaki insanlar tarafından dünyanın en güzel kokularından biri olarak kabul edilir. Ancak, bu büyüleyici kokunun kaynağının bir bakteri olduğunu biliyor muydunuz? Gelin, bu merak uyandıran konuyu birlikte inceleyelim.
Yağmurdan önce gelen koku ile yağmurun yağacağını tahmin edilebilmesinin sebebi nedir?
Aslında burna gelen o ilk koku ozon gazıdır. Üç tane oksijen atomunun birleşmesiyle oluşan ozan miktarı onu duyumsamamız için oluşan miktardan biraz daha fazlalaştığında ozon kokusunu duyumsamaktasınız, yağmurdan hemen önce duyumsanılan koku budur.
Yüksek elektrik yüklü gruplar yıldırımlar gibi oksijen moleküllerine çarparak oksijen moleküllerini böler ve bölünen oksijenler üçlü birleşerek ozon oluşturur. Ozon yoğunluğu bu şekilde fazlalaşır keskin bir koku yayar bu da burnumuza kadar gelir. Peki yağmurdan sonra oluşan toprak kokusu nasıl oluşuyor?
Toprak kokusu nedir?
Petrikor: Yağmur Sonrası Toprak Kokusu
Bilimsel literatürde "petrikor" olarak adlandırılan bu koku, aslında toprak kokusundan ziyade topraktaki bazı bakterilerin ürettiği bir bileşiğin kokusudur. Petrikor, Yunan dilinde "taş" anlamına gelen "petra" ve "tanrıların kanı" anlamına gelen "ichor" kelimelerinin birleşiminden türetilir. Yağmur sonrası oluşan bu koku, ilk olarak 1960'larda iki Avustralyalı araştırmacı tarafından tanımlandırıldı.
Yağmur Sonrası Toprak Kokusu: Aktinomiset Bakterilerinin Etkisi
Yağmurdan sonra çevrede duyulan farklı kokular, birçok kişi için tanıdık bir deneyimdir. Bu kokuların çeşitliliği, toprak yapısı ve bitki örtüsü gibi faktörlerden kaynaklanır. Ancak, en yaygın olarak tanımlanan koku, genellikle "toprak kokusu (petrikor)" olarak bilinir. Bu eşsiz kokunun kaynağı, toprakta bulunan ve "aktinomiset" adı verilen bakterilerdir.
Aktinomisetler, toprak nemli olduğunda gelişen ve kuruduğunda sporlar üreterek çoğalan bir bakteri türüdür. Yağmur yağdığında, toprağın derinliklerinde bulunan bu sporlar, yağmur damlalarının etkisiyle havaya karışır. Yağmur sonrası oluşan nemli hava, sporları taşır ve burnumuza ulaşmasını sağlar. Sonuç olarak, toprak kokusu olarak tanımladığımız bu aromatik koku ortaya çıkar.
Aslında tam kokunun bize gelmesini sağlayan geosmin adı verilen bakterilerin çoğalma esnasında etrafa yaydıkları alkoldür. Geosmin yeryüzü anlamına gelen eski yunanca da “geo” dan ve koku anlamına gelen “osme” den gelir. Bu koku parfümlerde de bir bileşen olarak kullanılır.
Bu doğal fenomen, pek çok kişinin yağmurdan sonra dışarıda gezinmeyi ve temiz hava
solumayı sevmesinin sebeplerinden biridir. Toprağın bu benzersiz kokusu, hem nostaljik bir his uyandırır hem de doğanın karmaşık ama bir o kadar da etkileyici döngüsünü hatırlatır.
Bu bakteriler başka şekilde nasıl ürüyor?
Petrikor, uzun kuraklık dönemlerinde bitki ve bakteriler tarafından üretilerek toprağa salınır. Bu nedenle petrikor yazın ortasında veya sonbaharın başında yağan yağmurlar sonrasında güçlü bir şekilde algılanabilir. Bu da yağmur yağdığında toprağa düşen damlaların bir kısmının topraktan geri sekerek mikro damlacıklar oluşturması sayesinde olur. Coronavirüs döneminde duyduğumuz “Aerosoller” havaya karışmasını sağlar. Yağmur damlaları toprağa düştükçe çarpmanın şiddeti ve yağmur damlalarının nemi nedeniyle toprakta halihazırda çökelti şeklinde birikmiş sporlar ve diğer ufak toz parçaları aerosol etkisiyle havaya karıştığında ferah, taze bir koku burna gelir. Bu mikro damlacıklara verilen aerosol ismi aslında havada asılı kalabilen madde demektir. Mikro damlacıkların bu etkisi hafif yağmurlarda daha çok olur. Bu yüzden şiddetli yağmurda toprak kokusu minimum algılanır.
Buruna gelen toprak kokusu üremekte olan bakterilerin harika kokusudur. Yüzyıllardır şiir ve şarkılara ilham kaynağı olmuştur. Toprağın ve doğanın bu eşsiz kokusunu daha iyi anlamak ve korumak için, çevremizin değerini bilmek büyük önem taşıyor.
